Ziekte van Müller-Weiss

Een zeldzame aandoening

Enkele jaren geleden begeleidde ik collega Petra Schrijver tijdens haar afstudeerscriptie over de ziekte van Müller-Weiss. In deze blog leest u een samenvatting van die uitkomsten. De ziekte van Müller-Weiss (MWD) is een zeldzame aandoening van het os naviculare (bot aan de binnenzijde van de voet) die zich voordoet bij volwassenen. De aandoening wordt gekenmerkt door compressie van het laterale (buitenste) aspect van het os naviculare en gaat gepaard met pijn bij belasting in de middenvoet, achtervoet en onder- en bovenkant (dorsum) van de voet. Voeten zijn meestal bilateraal (beiderzijds) aangedaan, hoewel pijnklachten zich soms unilateraal (eenzijdig) manifesteren. De symptomen en vervormingen kunnen jarenlang voortbestaan en ernstig invaliderend werken.

De eerst beschreven casus

De aandoening werd voor het eerst beschreven door Walther Müller (chirurg) in 1926. Hierin werd een casus beschreven van een volkomen gezond 18-jarig dienstmeisje, waarbij het os naviculare bilateraal een verandering van de structuur liet zien. De voeten van de vrouw vertoonden geen abnormale ontwikkelingsstoornissen en het ging hierbij niet om abnormale voettypen.

Pijnklachten en verdikking

De aandoening ging gepaard met pijn aan de binnenzijde van beide voeten, met name na langdurig lopen. Er was een verdikking te zien ter hoogte van het os naviculare en de aanraking ervan was pijnlijk. Op röntgenbeelden vertoonde het os naviculare beiderzijds eenzelfde verandering. Op de laterale beelden was te zien hoe het bot in dikte was afgenomen tot 0,5 cm. Aan de bovenzijde stulpte het bot boven de naburige botten uit en had de vorm van een komma. De structuur van het versmalde botdeel dat tussen het os talus (bot in de enkelvork) en de ossa cuneiformia (botjes op bovenzijde van de voet) lag had duidelijk een dichtere structuur dan het botdeel dat buiten de naburige botten uitstak doordat het op deze locatie werd samengedrukt.

Botafsterving

Konrad Weiss, een Oostenrijkse radioloog, beschreef twee soortgelijke casussen in datzelfde jaar. De aandoening werd vernoemd naar de chirurg en de radioloog. Weiss zag overeenkomsten met osteonecrose van het os lunatum in de hand, toentertijd recent beschreven door zijn grootmeester, Robert Kienböck. De aandoening wordt sindsdien, vooral door radiologen, gezien als het gevolg van afsterving van het bot aan de binnenzijde van de voet.

Kenmerken van de ziekte van Müller-Weiss

De belangrijkste kenmerken van MWD die in de meeste onderzoeken naar voren komen zijn de volgende:

Pijnlijke middenvoet, dorsum en enkel

Er is sprake van chronische pijn in midden- en dorsale voet bij mechanische belasting in verschillende gradaties, de pijn is vaak jarenlang aanwezig en heeft in veel gevallen een invaliderende werking. In verschillende betrokken onderzoeken is sprake van een geschiedenis van klachten gedurende lange periode van gemiddeld 6,5 jaar.

Zwelling, protrusie os naviculare

Er bestaat zwelling en gevoeligheid bij aanraking van het dorsomediale (binnen/bovenste) aspect van de voet ter hoogte van het os naviculare. Er is protrusie (uitstulping) constateerbaar van de tuberositas (uitsteeksel) naviculare aan de mediale zijde. Palpatie ervan is pijnlijk. Een eenvoudige inspectie kan de valse indruk wekken dat het hierbij om een achtervoetvalgus (naar binnen kanteling van het hielbeen) gaat. Het is hierbij echter meestal niet de taluskop die mediaal naar buiten treedt zoals bij een subtalaire valgus, maar het os naviculare.

Pes planovarus

De patiënt heeft een normaal, laag of hoog mediaal geleng. Bij een pes planus wordt in de meeste gevallen tegelijkertijd een achtervoetvarus (naar buiten gekanteld hielbeen) geconstateerd, een paradoxaal voettype wat in de meeste onderzoeken als meest typerende kenmerk voor MWD wordt gezien. Deze varusstand kan zeer subtiel zijn en is daarom door palpatie constateerbaar.

Vrouwen van middelbare leeftijd

Patiënten zijn in de meeste gevallen vrouwen van middelbare leeftijd. De gemiddelde leeftijd van de patiënten in diverse onderzoeken zijn ongeveer 50 jaar.

Plantaire drukverdeling

In diverse onderzoeken zijn grote verschillen gevonden ten aanzien van plantaire drukverdeling (drukverdeling onder de voeten) in de voet van MWD patiënten vergeleken met niet-MWD patiënten. Hierbij kwam naar voren dat de gemiddelde plantaire druk significant hogere waarden vertoonde in de middenvoet dan de druk op dezelfde locatie van de patiënten uit de controlegroep. De mediale hiel vertoonde gemiddeld een lagere druk bij de MWD patiënten dan bij de controlegroep. Een significant lagere druk werd gemeten in de tenenregio van MWD patiënten vergeleken met de druk in de tenenregio van de controlegroep.

Diverse stadia van de aandoening

Onderzoeken omschrijven 5 verschillende stadia:

1. Licht afwijkend: normaal radiografisch beeld met minimale standsafwijking, subtalaire varusstand, vaak subtiel, maar aanwezig.
2. Matig afwijkend: dorsolaterale subluxatie van de talus. Talus ligt over anterieure proces van het os calcaneus. Beginnende varusstand van het subtalaire gewricht.
3. Matig afwijkend: Compressie van het os naviculare, verkleinde afstand tussen talus en ossa cuneiformia, resulterend in een inzakking van het mediale longitudinale geleng.
4. Ernstig afwijkend: Verdergaande compressie van het os naviculare. Vorming van pes equinus (spitsvoet), verdwijning van het mediale longitudinale geleng.
5. Ernstig afwijkend: Destructie van het os naviculare, tussen talus en ossa cuneiformia vormt zich een nieuw gewricht: talocuneiform gewricht.

De stadia tonen geen relatie met de ernst van de symptomen. Zo zijn casussen bekend waarbij in stadium 2 en 3 ernstige pijn wordt ervaren terwijl andere gevallen in hogere stadia bijna asymptomatisch lijken. Het 5-stadium systeem is inmiddels algemeen geaccepteerde en wordt gebruikt voor de beschrijving van de aandoening.

Diagnose van de ziekte van Müller-Weiss

De diagnose wordt uiteindelijk gesteld op basis van klinisch onderzoek, medische geschiedenis en radiografische beelden van de belaste voet.

Behandelmethoden en resultaat

Effectiviteit van conservatieve behandeling

Diverse onderzoeken tonen de effectiviteit van conservatieve behandeling aan. Met name in de 1e en 2e fase van de aandoening kan initieel conservatief worden behandeld. Hierbij blijken de volgende behandelmodaliteiten effectief:

• Aanpassing van activiteiten door reduceren van de belasting
• Onbelaste gips immobilisatie
• (semi-)rigide zolen met mediale geleng ondersteuning en/of een proximale devariserende wig (wig aan de buitenzijde van de zool)
• Fysiotherapie
• NSAID’s

Effectiviteit van operatieve behandeling

Wanneer pijn en dysfunctie blijven bestaan of verergeren, kan een operatie noodzakelijk zijn. Meestal gebeurt dit vanaf stadium 3, of naar aanleiding van de ernst van de klachten. Er bestaat geen gouden standaard voor de keuze van de operatieve behandeling en de manier waarop de ziekte in verschillende stadia zou moeten worden behandeld. Verschillende operatieve technieken die toegepast worden zijn:

• Talonaviculaire artrodese
  Artrodese van os talus en os naviculare
• Triple artrodese
  Artrodese van het os calcaneus, os talus, os naviculare en os cuboideum
• Calcaneus osteotomie
  De calcaneus wordt hierbij door middel van een wig in lichte valgusstand geplaatst om de varus deformiteit te corrigeren
• Talonaviculair-cuneiform artrodese
  Artrodese van het os talus, os naviculare en ossa cuneiformia
• Autologe iliacale transplantatie
  Wordt in combinatie met een artrodese uitgevoerd. Een botstuk uit het os ilium (bekken) wordt gebruikt

Conclusie

De ziekte van Müller-Weiss (MWD) is een complexe idiopathische aandoening van het os naviculare die leidt tot symptomen van pijn in midden en achtervoet bij belasting en destructie van het os naviculare kan veroorzaken. Hoewel de ziekte van Müller-Weiss zeldzaam te boek staat, is een podoloog/podotherapeut in staat om klachten rondom MWD te herkennen, waarna hij zal verwijzen voor beeldvormend onderzoek. Hij kan tevens een rol spelen indien er besloten wordt tot een conservatieve behandeling.

Vind een praktijk

Benieuwd wat onze Podozorgers voor u kunnen betekenen? Met meer dan honderd Podozorg praktijken is er altijd een Podozorg praktijk bij u in de buurt! Klik op de onderstaande knop en vind de dichtstbijzijnde Podozorg praktijk.

Vind een praktijk